skip to Main Content

Bizim ölkədə çox təəsüf ki, bu adət şəklində yayılmayıb. Yenə də, bəzən belə ehtiyacla gələn pasientlər olur. Hamiləlik vaxtında gəlsin, yaxşı keçsin və körpə sağlam doğulsun deyə nə etməlisiz?

Hamiləlik planlaşdırılması zamanı öncə endokrin xəstəlikləri inkar etmək, defisitləri aradan qaldırmaq lazımdır. “Zob”, şəkərli diabet, insulin dirənci, yumurtalıqların polikistoz sindromunu inkar etməliyik.

Bunun üçün qalxanabənzər vəzin, yumurtalıqların və uşaqlığın USM edirik. Qanda qlükoza, insulin, qlikolizə olunmuş hemoqlabin, TTH, sərbəst T3 və T4, antitellər (anti TPO, anti TQ), qanın və nəcisin ümumi müayinəsi, vitaminlər (dəmir, fol turşusu, B12, vitamin D, kalsium) müayinələri olunmalıdır. 

Sonrakı addım isə, qidalanmanı tənzinləməkdir. Bu çox vacib faktordur, həm hamiləlik zamanı həm öncə. Elə fikir var ki, hamilələrə hər şey olar, iki nəfərlik yeməli və şirniyyata üstünlük verməlidir ki, güc toplasın. Amma, bu fikir çox səhfdir! Belə ki, qidalanma hamiləlik öncəsi və hamiləlik dövrü sağlamlıq üçün çox vacib faktordur. 

Qidalanma tövsiyyələri bunlardır:

  • Mütləq nutrientlərin miqdarını saxlamaq lazımdır – hər trimestrə uyğun dəyişir, yetərli zülal almaq, yağların miqdarı çox vacibdir.  
  • Karbohidratlar makaron və şirniyyat olmamalıdır, dənli bitkilər, meyvə, giləmeyvələr, tərəvəzlər olmalıdır.
  • Maye rejimini saxlamalı – hər kq çəkiyə 30-35 ml su (çəkiniz çox böyükdürsə ideal çəkinizi götürün) olaraq olmalıdır.
  • Çalışın hazır paket qidalar və tez qida hazırlanan kafe və restoranlarından uzaq durun. Evdə hazırlanan qidalara üstünlük verin.
  • Bütün qazlı şirin içkiləri su ya bitki çayları ilə əvəz edin. Həmçinin, “zero” nişanı olan içkiləri rasiondan çıxarın. Belə ki, onların tərkibi bağırsaq florasını pozan kimyəvi şəkər əvəzediciləri ilə zəngindir.
  • Müxtəlif çeşidli qidalanın. Bu nutrient balansını qorumaq və mikroelementləri maksimal almaq imkanı yaradır.

Soya və onun əsasənda hazırlanan qidalar məsləhət görülmür, belə ki, tərkibi fitoestrogenlərlə zəngindir, onlar da hormonal fona təsir edə bilər. Həmçinin, çoxlu kofe və çay da çoxlu miqdarda taninlərə görə, dəmirin sovrulmasını pozur.

Uşaqların içkiləri - Напитки детей

Anaların diqqətinə! Uşağınız susayanda ona su əvəzi nə verirsiz?
Artıq bir çoxları bizim vərdişlərimizin həyatımızda və sağlamlığımızda nə qədər böyük rol
oynadığını bilirik. Bu vərdişlərin çoxu uşaqlıqda formalaşır. Məsələn, çoxları səhər yeməyi
zamanı şirin çayın içilməsini doğru bilib, uşaqlara dərsləri yaxşı oxuması üçün şirin çayın
“faydalarını” sayır. Körpələrə su əvəzi analar kəmşirin çay verir. Bütün bunlar böyük insanın
vərdişlərini formalaşdırır.
Bir çox hallarda marketlərdə uşaqlara müxtəlif meyvə şirələri, paket şirələrinin alınmasına şahid
olmuşam. Paket şirələrinə qarşı olanlar isə, daha faydalı saydıqları evdə hazırlanan
kompotlardan ya yeni sıxılmış müxtəlif meyvə ya tərəvəz şirələrdən istifadəni daha doğru bilir.

Bəs sizcə bu doğrudur mu?
İnsan, həmçinin kiçik yaşlı uşaqlar 90 faiz sudan ibarətdir. Və yetərli maye qəbulu bizim
orqanizmimiz üçün çox vacibdir. Ana südü ilə qidalanan körpənin suya ehtiyacı olmur. Bütün
qida və maye ehtiyacını ana südü ilə qarşılayır. Amma, əlavə qidalara keçid zamanı körpənin
maye ehtiyacını kəmşirin çay ilə yox, adi su ilə qarşılamaq lazımdır.
Əgər uşaq sizdən marketdə su istəyirsə, ona su almanız vacibdir. Şirə yox. Belə ki, şirə içən uşaq
çoxlu miqdarda şəkər alır və susuzluğunu yatızdırmaq əvəzi daha çox susayır və daha çox şirə,
kompot və s istəyir. Bu da onun ifrat miqdarda şəkər almağını təmin edir. Bu da öz növbəsində
diabetə olan meili artırır.
Bəs, “evdə hazırlanan kompot və yeni sıxılmış şirənin tərkibi vitaminlərlə zəngindir axı”,
deyənlər tapılacaq. Ki, bu belə deyil! Kompotu bişirmək üçün meyvələri bişirir, içinə turş
olmasın deyə şəkər qatılır. Bu da meyvələrin bütün vitaminlərin termiki işləm vasitəsilə məhf
olmasını, şəkərin də onu yüksək qlikemik indeksə malik olmasını təmin edir. Yeni sıxılmış meyvə
– içində faydalı lifləri şirəçəkən maşında qalmasına, stəkana isə təmiz şəkildə meyvə şəkərləri –
fruktoza, saxaroza və s düşməsinə səbəb olur. Bu şəkərlər insulin ifrazını pozur, qanda şəkəri
qaldırır və özündə heç bir fayda saxlamır. Onun əvəzinə meyvənin özünü vermək daha
məsləhətdir. Belə ki, içində olan liflər bağırsaq florasını yaxşılaşdırır, şəkərlərin daha az
sovrulmasını təmin edir, həm 1 stəkan şirədə 3 ədəd apelsini birdən içmək mümkündürsə,
meyvə yeyiləndə uzağı biri yeyilir. Demək ki, şəkərin də miqdarı daha az olur.
Çay bəs?.. Çayın tərkibində faydalı maddələr çoxdu, amma biz çayı elə-belə içə bilmirik. Mütləq
yanında bir konfet ya şirniyyat olmalıdır. Bir də, çay kofeinin hesabına orqanizmin təmiz suya
olan ehtiyacını artırır. Yəni, çay verirsinizsə, gözəl dəmlənmiş təmiz çay verin, ardından da bir
stəkan su içirdin.

Bəs uşaq nə qədər su içməlidir?
Hər yaşın suya olan ehtiyacı müxtəlifdir. Çəkiyə görə də fərq edir. Maye tələbatı yalnız su deyil,
meyvə, şorba və s daxildir.
Əlavə qidaya keçən körpə sutkada hər kq çəkiyə 100-200 ml maye içməlidir. 1-3 yaşlı uşaq 1-1.2
l, 4-6 yaşlı uşaq 1.3-1.5 l, 7-10 yaşlı uşaq 1.6-1.8 l, 11-14 yaş uşaq 2-2.2 l, 14 yaşdan yuxarı
yeniyetmə 2-2.5 l maye qəbul etməlidir.

Detoks nədir və kimə lazımdır?

İş ondadır ki, orqanizm çirklidir, şlaklardan arındıraq, bağırsağı təmizləyək, qaraciyəri yuyaq və s
kimi yayılmış frazalar tibbə heç bir şəkildə aid deyil. Orqanizmin zərərli maddələrlə (dərman,
qaz, zəhər və s) zəhərlənməsi var ki, bu zaman stasionar şəraitdə detoksikasiya tədbirləri
aparılır. Qalan bütün hallarda, bu frazalar yalandır!
Amma, orqanizmə uzun müddət baxmırsınızsa, düzgün qidalandırmamısınızsa və qeydinə
qalmamızsınızsa orqanizmdə sərbəst radikallar toplanır, və bu özünü pis rifah ilə biruzə verir.

Siz bunu necə hiss edəcəksiniz?
1. Daimi yorğunluq
2. Qəbizlik, köp, artıq qazların əmələ gəlməsi
3. Tərin pis qoxusu
4. Qarında, xüsusən sağ ya sol qabırğa altında ağırlıq hissi
5. Dərinin səpməsi, quruluq nəticəsində qabıqlanması
6. Enerjinin azalması və motivasiyanın olmaması
7. Qaşınma, dərinin qızarması
8. Ödemlər
Düzgün detoks zamanı siz enerjinin artmasını, yuxunun yaxşılaşmasını, qarında narahatlığln
olmaması, allergiyanın azalması və s hiss edəcəksiz.
Və əlbəttə ki, burda heç bir bütün gün ərzində meyvə şirəsindən istifadə və ya xüsusi
prosedurlardan söz getmir. Yox, sadəcə biz, yığılmış sərbəst radikallardan öz orqanizmimizi
təmizləyəcəyik.
İş ondadır ki, zərərli qidalardan, xüsusən uzun müddət istifadə olunursa, bu, sərbəst radikalların
orqanizmdə yığılmasına səbəb olur. Məsələn, çox duzlu, qırarmış, pişmələr (xəmir, bulka,
piroqlar və s), alkoqol, siqaret, kofein, fast fud, konservantlar və s qidalardan istifadə bu
radikalların böyük miqdarda ifrazına səbəb olur. Və onlar, çox adam düşündüyü kimi yalnız
bağırsaqda deyil, bütün orqanizmdə toplanır. Qaraciyər, orqanizmdən bütün toksinləri çıxaran
əsas orqandır. Həmçinin, artıq məhsulları böyrəklər çıxarır. Bu, orqanizmin əsas “detoks”
orqanlarıdır.
Sərbəst radikallar – xüsusi molekulalardır ki, bizim orqanizmin hüceyrələrini zədəliyir,
oksidləşdirici stress yaradaraq ürək-qan damar sistemi, qaraciyər xəstəliklərinə,hətta xərçəngə
səbəb olur.
Antioksidantlar isə, əksinə, bizim orqanizmi bu zərərli təsirlərdən qoruyur, ona olan yükü
azaldırlar. Ona görə, orqanizmin “təmizlənmə” prosesi çox asandır – sərbəst radikallar
məənbəyi olan ərzaqları aradan götürüb, antioksidantlarla zəngin olan ərzaqları rasiona əlavə
edirik.
Bəs, bu antioksidantları harda axtaraq? Hər şey çox sadədir!

Onların mənbəyi bitki ərzaqları, çiy tərəvəzlər, meyvə, buğda, paxlalılardır. Həmçinin, mineral
tərkiblərinə görə ət də özündə onları saxlayır. Ən çox antioksidant giləmeyvələrdə olur:
qaragilə, böyürtkən, zoğal, moruq və gavalıda. Tərəvəzlərdən isə, çuğundur, artişok, sparja,
brokkoli, qırmızı kələm, soğan və şirin bibərdir. Həmçinin, onların gözəl mənbəyi çay, qırmızı
şərab və qara şokoladdır. Həmçinin, paxlalıları da unutmayın, xüsusən mərcini.
Həmçinin, antioksidantları qida əlavələri vasitəsilə də ala bilirik. Məsələn, vitamin C, A, E,
kurkumin, alfa-lipoy turşusu, sink, selen və s. Əlbəttə, bu preparatları sizə həkim təyin eləsə
daha yaxşıdır, belə ki, hır birinin əlavə təsiri vardır. Amma, yenədə onlarla zəngin ərzaqları
rasiona əlavə edə bilərsiniz. Hamam, sauna (əks göstəriş yoxdurdsa) isə zərərli maddələri dəri
vasitəsilə atmağı sizə yardım edəcəkdir. Və, əlbəttə yetərli miqdarda təmiz sudan istifadə!

Qəbizlik haqqında

Qəbizlik – bu defekasiya aktının çətinləşməsi ya nadir defekasiyadır, nəcisin bərk konsinstensiyası, həmçinin, bağırsağın qeyri tam boşalması hissi. Bir çox insan qəbizliyə şikayəti vardır. Amma, gündəlik defeksiyanın olmaması həmişə qəbizlik demək deyil. Çox tez qəbizlik zamanı ümumi zəiflik, qarında ağrı, ürək bulanma, iştahın azalması da ola bilər, bunlar da göstərir ki, bağırsaq xəstəlikləriniz var (məs, bağırsağın qıcıqlanma sindromu), qəbizlik probleminizi həll edəndə bunların da həll olunması demık deyil. Qəbizlik kəskin və xroniki ola bilər.

Qəbizlik niyə əmələ gəlir ? Aydınlaşdıraq.

Kəskin qəbizliyin əmələ gəlmə səbəbləri :

  • bağırsaq keçməməzliyi (bağırsağın burulması, qrıja, nəcis kütləsi)
  • dinamik bağırsaq keçməməzliyi (peritonit, ağır kəskin xəstəlikləri, yataq rejimi və müxtəlif travmalar)
  • dərman preparatlarından istifadə zamanı (antihistamin, antipsixotik, spazmalitik, antiparkenson), müxtəlif kationlar (dəmir, aluminium, kalsium, barium və s), opioidlər, kalsium kanalı blokatorları və s.

Xroniki qəbizliyin əmələ gəlmə səbəbləri :

  • yoğun bağırsağın şişi
  • maddələr mübadiləsi xəstəlikləri (məsələn, Ş.D., hipotireoz, hipo və hiperkalsiemiya, hamiləlik, uremiya və s)
  • mərkəzi sinir sisteminin patologiyaları (parkinson, dağınıq skleroz, insult və s.)
  • sistem xəstəlikləri (sistem sklerodermiyası, autoimmun miozit, distrofiya və s.)
  • funksional xəstəlikləri (zəifləmiş trabzitlə müşaiət edən qəbizlik, qıcıqlnmış bağırsaq sindromu və s)
  • qida faktorları (qida liflərindən yetərsiz istifadə, az şəkərli pəhrizlər, mütəmadi qıbizlik əleyhinə dərmanlardan istifadə)

Bir də, obsessiv-kompulsiv pozulma da var (nevroz), bu, orqanizmi daimi olaraq təmizləmə istəyidir. Belə pasientlər çox vaxtını tualetdə keçirirlər və çoxlu qəbizlik əleyhinə dərmanlardan istifadə edirlrər.

Məhz buna görə qəbizlik baş verən zaman, qastroenteroloq həkiminə müraciət etmənizi məsləhət görürəm. Müəyyən əlamətlər ciddi xəstəliklərin olmasına göstərə bilər ki, bunlar xroniki qəbizlik ilə özünü biruzə verir :

  • Köp, güclü timpanit
  • Qusma
  • Nəcisdə qan izləri
  • Çəkinin azalması
  • Yaşlı vaxtı kəskin əmələ gələn və inkişaf edən qəbizlik

Belə simptomlar zamanı həkimdə müayinədən keçin !

Qəbizliyinizin səbəbi qeyri-düzgün qidalanadırsa, nə etmək olar baxaq :

  • Qidalanmada liflərin yetərli miqdarda (sutkada 15-20 q) olmasına diqqət edin. Liflərin mənbəyi meyvə və tərəvəzlərdir. Kəpəyin yetərli olması üçün isə taxıl məhsullarından istifadə edin.
  • Gün ərzində yetərli maye qəbul edin. Hər səhər bir stəkan ilıq su bağırsağın işini yaxşılaşdıracaq.
  • Probiotiklərlə zəngiz qidalardan istifadə edin. Məsələn, kəsmik, kefir, prostokvaşa.

Bağırsağın işini yaxşılaşdıran ərzaqlar :

  • Kofein saxlayan bütün içkilər, xüsusən kofe ilə tsikoriy .
  • Şaftalı, armud, albalı, alma
  • Meyvə şirələri : narıncı rəngdə olan, alma, mərcanı
  • Sparja və brokkoli, gül kələmi, ağ və brüssel kələmi.
  • Kəpəkli çörək, tm buğdalı ndan hazırlanan çörək, liflərlə zəngin əraqlar
  • Un məmultları, konfetlər, şokolad, siropla vafli,
  • Çaxır (> 3 bokal, hissiyatı olanlar üçün)

Bərkidici effektə malik ərzaqlar :

  • Düyü, çörək, kartof, makaron məhsulları
  • Ət, dana əti, quş, balıq
  • Bişmiş tərəvəzlər
  • Banan

Sağlam olun və sağlamlığınıza diqqət edin !

Bugün Sizə hind toyuğundan hazırlanan bir yemək reseptini təqdim edirəm. Əgər hind toyuğunu sevmirsinizsə toyuq ilə əvəz edə bilərsiniz.

Ehtiyacımız olan ərzaqlar :

  • 700 q hinduşka döş filesi
  • 90 q soğan
  • 70 q yer kökü
  • 200 q brokoli
  • 150 q xama (məndə% 20)
  • 2 xörək qaşığı zeytun yağı
  • ədviyyatlar

 

Hazırlanması :
Hind toyuğunu orta kublara, soğan və yerkökü yarım halqa şəklində doğrayın, brokkoli çiçəklənmə şəklində sökülür.
Əvvəlcə hind toyuğunu a/p tavada, duz və ədviyyatlarla hazırlayın. Ət artıq çiy olmadıqda, təxminən 15 dəqiqə sonra soğan və yerkökü əlavə edə bilərsiniz. Ət dərhal su verir, buna görə yağa ehtiyac yoxdur, amma istıyirsinizsə bir qədər bitki yağı qoya bilərsiniz. Qapağın altında 15 dəqiqə daha bişirin, sonra xama əlavə edin, 15 dəqiqə daha bişirin. Brokkoli atın və tərəvəz yumşalana qədər qapağın altında saxlayın. Brokkolini qaynatmayın, rəngini dəyişsə yetərlidir. Gözəl yaşıl rəngini saxlamalı və solğun yaşıl rəngə çevrilməməlidir. Bunu etmək üçün ona yalnız 5-10 dəqiqə dəmləmək yetərlidir.

Yemək hazırdır, nuş olsun !

Гипогликемия / Hipoglikemiya

Diabet zamanı qanda şəkərin miqdarı normal, yuxarı və aşağı ola bilər. Qanda şəkərin normadan aşağı düşməsi hipoglikemiya, artması isə hiperglikemiya adlanır.

Hipoglikemiya şəkərin qanda 3.9 mmol/l-dən aşağı düşməsidir. Ş.D. zamanı hipoglikemiya şəkər salıcı preparatların ya insulinin yüksək dozaları nəticəsində, yeməyi vaxtında yeməmək ya yüksək fiziki aktivlik nəticəsində yarana bilər. Hiperglikemiyadan fərqli olaraq, hipoglikemiya kəskin və tez yaranır. Simptomları isə hər pasient üçün fərqli ola bilir. Buna baxmayaraq pasient onun yaxınlaşdığını çox gözəl anlayır.

Simptomlar : ürək döyünməsinin artması, əsmə və titrəmə, dərinin avazıması, əsəbilik və narahatçılıq hissi, tərləmə, aclıq hissi, gecə pis yuxular. Qanda şəkərin miqdarı azaldıqca zəiflik, yorğunluq, *konsentrasiyanın pozulması, baş gicəllənmə, *görmə və danışıq pozulmaları, *özünü aparmanın pozulmaları, *qıcolmalar, huşun itməsi (hipoglikemik koma).

* işarəli simptomları ətrafdıkılar da görəcəkdir.

Qlükozasız baş beyin normal fəaliyyət edə bilməz, bu da huşun itməsinə (komalara) və ölümə səbəb ola bilər.

İş ondadır ki, sağlam insanlarda qaraciyərdə qlikogen ehtiyatı var, o da qanda şəkər düşdükcə qana buraxılır, bu zaman insulin ifrazı dayanır və qanda şəkərin miqdarı normallaşır. Hipoglikemiya isə müalicə alan Ş.D. pasientlərində yaranır.

Bu zaman preparatların ya insulinin təsirini tezliklə aradan götürmək mümkün deyil (yalnız pompa varsa mümkündür), qaraciyərdəki qlikogen isə qana yavaş düşür, onun miqdarı da yetərli olmaya bilir. Məhz buna görə hipoglikemiyanın müalicəsi dərhal aparılmalıdır !

İndi isə gəlin hipoglikemiyaların növlərinə baxaq. İlk əvvəl Ş.D. zamanı “yalançı” hipoglikemiyalar mümkündür. Belə ki, pasient yüksək şəkərlərə alışıbsa, normala yaxın göstəricilər belə hipoglikemiya kimi hiss edilə bilər. Belə halların müalicəyə ehtiyacı olmur, müəyyən zaman sonra pasient, normal göstəricilərə öyrəşdikcə simptomları hiss etməyəcəkdir.

Hipoglikemiyanın səbəblərinə görə aşağıdakı növləri var :

  • insulinin artıq dozaları zamanı – məs. qeyri düzgün seçilmiş doza, şprits qələmin xarab olması zamanı və s.
  • artıq fiziki yüklənmə zamanı – karbohidrat qəbulu olmadan planlaşdırılmamış fiziki aktivlik zamanı (məs, pilləkan ilə qalxma), daha uzun ya intensiv idman.
  • qidalanmada yetərli karbohidratların olmaması – yemək qəbulunun buraxılması, qidada yetəri qədər karbohidrat olmaması, dərman və yemək arasında çox böyük fasilə və s.
  • alkohol qəbulu.

Vaxt etibarilə isə hipoglikemiya gündüz və gecə hipoglikemiyalara bölünür.

Əgər günorta bu halı hiss etmək asandırsa, gecələr yatan zaman hipoqlikemiyanı anlamaq çətinlik törədəcək. Gəlin gecə hipoglikemiyaların üzərində daha ətraflı  dayanaq. Gecələr günortadan daha az enerjiyə ehtiyacımız var, bu səbəbdən də, qaraciyər qana daha az qlükoza buraxır.

Orqanizm qanda qlükozanın azalmasına adrenalinin ifrazı ilə cavab verir, buna görə belə simptomlar – titrəmə, tərləmə, ürək düyənmə, qorxu hissi baş verir. Gecələr bu simptomlar pis yuxular ilə biruzə verilir, bu da sizi ya yanınızda yatanı oyadacaqdır. Həmçinin, adrenalin qaraciyərdən qlükozanın ifrazına səbəb olur.

Özünüzə bu sualları verin :

  • gecələr pis yuxuları tez-tez görürsünüz?
  • səhər baş ağrıları və mənbəyi aydın olmayan yorğunluq hissi ilə oyanırsız?
  • gecələr sidiyə tez-tez gedirsiniz?
  • səhər tərləmiş oyanırsınız (yaş pijama ya balış) ?
  • evdəkilər gecələri danışdığınızı ya narahat yatdığınızı deyirlər?

Əgər cavablarınız müsbətdirsə, axşam yatmamışdan öncə şəkərinizi ölçməyə məsləhət görürəm, həmçinin, gecə zəng qoyub ya qohumlardan xahiş edib, şəkəri gecə saat 3-də ölçün.

Birdə gecə hipoglikemiyalar səhər də özünü göstərə bilər. Nə qədər təəcüblü görsənsə də, səhər yüksək şəkərlərlə özünü göstərəcəkdir. Bu da çox zaman səhf anlaşılır, vəziyyəti daha da pisləşdirir.

Bu, Somodji fenomeni ya insulinin xroniki olaraq artıq dozalarda vurulmasıdır, nəticədə qanda şəkərlər kompensator olaraq artır. Bu zaman artmış şəkərləri görürkən pasient yenidən dərman dozalarını artırır, bu da vəziyyəti lap pisləşdirir. Qeyd etmək istəyirəm ki, bu, yalnız səhərlər deyil, gün ərzində də baş verə bilər.

Bir də, Somodji fenomeni demişkən, “sübh fenomeni”  (Dawn phenomenon) haqda da demək istəyirəm. Bu vəziyyət səhər tezdəndən (04.00-08.00 radələrində) oyanmaqdan öncə baş verir. Bu Ş.D. 1 və 2 tip üçün xarakterdir, adətən bu hal simptomsuz keçir.

Qlikemiyanın artmasının səbəbi qlikemiya deyil, kontrinsulyar (əksinə təsir edən) – qlükaqon, kortizol, somatotrop və tireotrop hormonlara görədir, bu zaman onların miqdarı artır.

Ş.D. zamanı “sübh fenomeni” pasientin həyat keyfiyyətində çox pis özünü əks etdirir. Bu simptomlar – ürəkbulanma, qusma, zəiflik, dezorientasiya, yorğunluq, güclü susuzluq, göz qabağında nöqtələr və rəngli işıqlar şəklində görmə pozğunluqları kimi özünü göstərə bilər.

Bu iki vəziyyətin diferensasiyası zamanı gecələr çox ciddi şəkildə qanda şəkərlərin monitoringi edilməlidir.  Gecə 02.00-04.00 radələrdə , “sübh fenomeni” zamanı qanda şəkər normal olacaqdır, Somodji fenomeni zamanı isə azalmış olacaqdır.

Gecə hipoglikeminyalarının qarşısını almaq üçün onların səbəbini aydınlaşdırmaq lazımdır. Həmçinin, bütün hipoglikemiyaları vaxtında qarşısı alınmalı ki, gecələr də olmasın. Səbəblər də eynidir, amma bəzilərini yenidən demək istəyirəm.

Az yemə və dərman dozalarının artmasından əlavə alkoholun təsirini də qeyd etmək istəyirəm ki, bu xüsusən axşamları “yeyib içməyi” sevənlərə aiddir. Çünki alkohol simptomları gizlədə bilir. Hipoglikemiyanın müalicəsi zamanı isə qlükaqon preparatlarından istifadə etmək alkoqollu olaraq məsləhət deyil, belə ki, o qaraciyərdə qlükozanın ehtiyatlarını parçalayır.

Həmçinin, axşamlar qanda şəkəri ölçməyə unutmuruq. Axşamlar 4-4.2 mmol/l qədər şəkər, gecələr hipoglikemiyaya gətirib şıxara bilər

Hipoglikemiyanın müalicəsi.

Əgər özünüzdə ya yaxınlarınızda hipoglikemiya simptomlarını görürsünüzsə panikaya düşmək lazım deyil. İlk əvvəl sakitləşin və fiziki aktovliyi dayandırın. Qanda şəkərinizi ölçün, əgər göstərici aşağıdırsa, onu normallaşdırmaq lazımdır.

Bunun üçün Siz :

  • qlükoza tabletini için, 7 böyük 3 q tablet
  • konfet ya 4 tikə qənd yeyin
  • meyvə şirəsi için
  • şirin içki, məsələn, şirin çay için
  • qlükaqon qəbul etmək, əgər qlikemiya ağırdırsa və alkohol qəbulu olmayıbsa
  • Bundan sonra 10-20 dəq gözləyin və yenidən şəkəri ölçün. O, 4-7 mmol/l (72-126 mq/dl) ac qarına və 9 mmol/l (162 mq/dl) qədər tox qarına olmalıdır.

Qlikemiya normallaşandan sonra və növbəti yemək vaxtına hələ çox varsa, (məsələn gecədir), təkrar olmasın deyə 1 Ç.V. qədər gec karbohidrat yeyin ( 1 dilim çörək, bir neçə kreker, müsli batonçiki). Amma bu məqsədlə şokolad ya şokolad konfetlərindən, yağ, pendir, kolbasa ilə buterbrotdan istifadə etməyin. Belə ki, tərkiblərindəki yağlar karbohidrat mənimsənilməsini ləngidir.

Ola bilər ki, bir müddət hipoglikemiyadan sonra özünüzü pis hiss edəsiniz. Siz zəiflik, yorğunliq və s hiss edəcəksiniz, bunlar qlikemiya tam bərpa olunandan sonra keçəcəkdir. Sadəcə özünüzə vaxt verin, dincəlin, gücünüzü toplayın.

Hiöoglikemiyanın ağırlaşmaları.

Bilməlisiniz ki, hipoglikemiya ağırlaşmalarla da keçə bilər. Onlar həm kəskin, həm gec yaranan ola bilər. Kəskin ağırlamalara huşun itməsi və komalar aiddir. Uzaq ağırlaşmalar isə tez-tez baş verən hipoglikemiyalar zamanı olur. Onlar mikro- və makrodamar ola bilər, yəni, böyrəkləri, göz və sinirləri, həmçinin, ürək damar sistemi xəstəlikləri və insult yaranmasına səbəb ola bilərlər.

Koma – hipoglikemiyanın kəskin ağırlaşmasıdır, huşun itməsi ilə xarakterizə olunur. Onun simptomları :

  • nəm, soyuq və avazımış dəri;
  • güclü tərləmə;
  • qıcolmalar;
  • taxikardiya;
  • qusma;
  • işığa zəif reaksiya.

Ağır hipoglikemiyanın müalicəsi :

  • təcili yardım çağırmaq
  • qlükaqon vurmaq (qlükozanıın qaraciyərdən buraxılmasına yardım edən hormon) – onu aptekdə satırlar
  • qəti surətdə maye ya bərk şəkər saxlayıcı ərzaqlar verməmək, belə ki, asfiksiya riski (boğulma) çox böyükdür
  • əgər huşu və udma qabilliyəti saxlanılıbsa qlükoza tərkibli gel ya balı damağına sürtün
  • təcili yardım isə qlükoza məhlulunu vena daxili yeridəcəkdir

Qlükaqon qəbulundan 5-10 dəq sonra pasient özünə gəlir. Əgər bu baş verməyibsə preparatı yenidən vura bilərsiniz. Pasient özünə gələndən sonra qaraciyərdəki qlükaqon ehtiyatını doldurmaq lazımdır. Bunun üçün tez karbohidrat qəbulu lazımdır.

*Qlükaqon qəbulunu öz həkiminizlə müzakirə edin.

Hipoglikemiyanın profilaktikası.

Əlbəttə ki, hipoglikemiya zamanı özünüzə yardım etməyə bacarmalısınız. Amma, daha vacib olan, onun qarşısını almaqdır. Belə ki, o, orqan və sistemlərə çox pis təsir edir. Və hipoglikemiyanın qarşısını almaq üçün bunları etmək lazımdır :

  • Mütəmadi şəkəri ölçmək
  • Qida qəbulunu buraxmamaq
  • Mütəmadi olaraq qəbul etdiyiniz dərmanların, xüsusən insulinin dozalarını kontrol etmək

Meyvəli kəsmikli muss / Творожный мусс с фруктами

Bugün Sizinlə çox maraqlı və sadə reseptlə bölüşmək istəyirəm. O, qəlyanaltı ya vaxtınız azdırsa səhər yeməyi üçün yararlı olacaqdır.

Lazım olan ərzaqlar :
– Kəsmik 100 q
– Yoqurt 40 ml
– Kivi 1 ədəd
– Banan 1 ədəd
– Müsli 30 q
– Limon suyu 1 x.q.

Bananı dilimlərə doğrayın və blenderdə xırdalayın. Üzərinə yoqurt və kəsmik əlavə edin, həmcins kütlə olana qədər blenderdə qarışdırın. Kivini təmizləyin və blenderdə xırdalayın, limon suyunu əlavə edin.

Təqdim edəcəyiniz stəkana öncə kəsmikli muss qoyun. Üzərinə müsli tökün. Meyvə püresi əlavə edin. Sonra yenidən kəsmikli muss əlavə edin. Üzərini hər hansı bir meyvə dilimləri ya giləmeyvə ilə bəzəyin.

Bütün porsiyanın enerji dəyəri : 314,7 kkal, 20,8 q zülal, 10,3 q yağ, 34,2 q karbohidrat.

Nuş olsun !

Vitamin С

Vitamin C suda həll olan antioksidantdır. O, orqanizmdə bir çox proseslərdə iştrak edir, onun defisiti isə orqanizmə çox pis təsir edir. Bəs vitamin C orqanizmdə hansı funksiyaları yerinə ?

  • Antioksidant təsir – ətraf mühitin neqativ faktorların səbəbi ilə orqanizmə düşən sərbəst radikalları və yad maddələri neytralizə edir.
  • Təbii kollagenin sintezinə yardım edir – o dərini cavan və hamar edir, sümüklərin, dişlərin, damaqların və qığırdaqların saqlamlığına cavabdehdir.
  • Dəmirin mənimsənilməsinə yardım edir.
  • Fol turşudan folatların əmələ gəlməsinə yardım edir.
  • Orqanizmi infeksiyalardan qoruyur.
  • Yorğunluğu azaldır, sinir sisteminə stress ilə mübarizədə yardım edir, onun işini yaxşılaşdırır.
  • Hormonların sintezində iştrak edir.
  • Öd turşusunun xolesterindən əmələ gəlməsinə yardım edir, qanda xolesterini normaya salır.
  • Orqanizmin metabolizmində iştrak edir.
  • Sellülitlə mübarizədə yardım edir.
  • Xolesteriniz, ağır metalları – mis, qurğuşunu orqanizmdən çıxarır.
  • Yaraların tez sağalmasına yardım edir.
  • Nitrozaminlərin əmələ gəlməsini azaldır.

Orqanizmin normal işləməsi üçün bizə hər gün yetəri qədər vitamin C lazımdır. Qadınlar  üçün gündəlik tələbat 75 mq, kişilər üçün 90 mq -dır. Uşaqlara qalanda isə onların tələbatı – 6 aya qədər 40 mq ; 7-12 ayda 50 mq ; 1-3 yaş üçün 40 mq ; 4-8 yaş üçün 45 mq ; 9-13 yaşda 45 mq ; 14-18 yaşda qızlarda 65 mq ; 14-18 yaşlarda oğlanlarda 75 mq -dır. Siqaret çəkənlərdə vitamin C ehtiyacı 30 mq, hamiləlik və südəmər dövrdə isə 10 mq  daha çoxdur.

Vitmin C çox tez parçalanır – işıqdan, ərzaqların qeyri-düzgün hazırlanması və saxlanması, isitmə zamanı. Məsələn, meyvə və tərəvəzlərin bişirilməsi (xüsusən qaynadılma) zamanı, birinci yeməklərin hazırlanması zamanı vitamin C 2-3 dəq ərzində tamamilə parçalanır.

Həmçinin, vitamin C parçalanmasına qab-qaşığın, eləcə də mətbəx avadalnığının metalik səthləri də səbəb ola bilər. Ərzaqların təcili dondurulması zamanı isə vitamin C heç parçalanmır, amma onların sonrakı işlənməsi isə mühüm rol oynayır. Tərəvəzlərin bişirilməsi zamanı qapağı örtün, yeməyi bir-neçə dəfə isitməyin.

Almaların, kartofun, kələm və digər tərəvəzlərin saxlanması zamanı vitamin  C artıq 4-5 aydan sonra parçalanır, onun miqdarı 60-80 % qədər azalır.

Vitamin C çatmamazlığı zəiflik, qıcıqlanma, oksidləşmə proseslərinə müqavimətin azalması ilə özünü göstərir. Vitamin C çatmamazlığı zamanı sinqa xəstəliyi inkişaf edir. O, qanın plazmasında vitamin C miqdarı 11 mkq/l qədər düşəndə, orqanizmdə ümumi miqdarı 300 mq qədər azalanda baş verir. Sinqa çox nadir bir vəziyyətdir. Belə ki, vitamin C-nin bioloji mənimsənilməsi 100 mq üçün 80 %, 200-500 mq üçün 60-70 %, 1000 mq üçün isə 50 %-dir.

Çox insan düşünür ki, vitamin C  nə qədər çox olsa o qədər yaxşıdır. Amma, bu belə deyil. Vitamin C böyük dozaları zamanı diareya, həzm prosesinin pozulması inkişaf edə bilər, ona qarşı həssaslığı yüksək olan insanlarda isə böyrəklərdə daşların əmələ gələ bilər.

Vitamin C mənbəyi meyvə və tərəvəzlərdir. Amma, çoxlarının düşündüyü kimi yalnız limonlar, mandarin və apelsin deyil. Belə ki, əslində 100 q limonda cəmi 40 mq vitamin C, apelsində isə 30 mq var. İtburnu (2500 mq), dəniz ağtikanında (400 mq), qara qarağatda (300 mq) vitamin C daha çoxdur, həmçinin o, paprikada, böyürtkədə, çiyələkdə, qırmızı qarağatda, kələmdə, brokkolidə, porey soğanında, moruqa, pomidorda, cəfəridə, şüyüddə, kartofda, almada, ananasda, sitruslarda, gül kələmində daha çox vitamin C vardır.

Uşaqlarda boyun geri qalması / Задержка роста у детейUşağın boyu uşaq yaşını xarakterizə edən əsas faktorlardan biridir. Boy, genetik olaraq proqramlaşdırılmış bir prosesdir, və o, yalnız qidalanma ilə gələn nutrientlərin optimal miqdarı və xarici ətraf mühitinin əlverişli olması zamanı mümkündür.Uşağın boyu bizə genetik, hormonal, toxuma və xarici faktorların sümüyə və digər toxumalara olan təsirini göstərir.

Yəni, uşağın boyunun geri qalması onda genetik problemlərin (bir çox genetik sindromlar və xəstəliklər zamanı boy geri qalır), hormonal pozğunluqların, somatik xəstəliklərin (ürək xəstəlikləri, defisit vəziyyətlər, xərçəng və s) olmasından xəbər verir, həmçinin yetərsiz qidalanma zamanı da uşağın inkişafı, həmçinin boyu geri qalır.

Uşaqda yetərsiz qidalanma bu problemləri yarada bilir : orqanizmin tükənməsi, boyun geri qalması, bədən kütləsinin aşağı olması, vitamin və mineralların çatmamazlığı. Uşaqda boyun geri qalması xroniki ya periodik olaraq qida çatmamazlığı, ananın xəstəlikləri və pis qidalanmasının nəticəsidir, bu adətən aşağı sosial təbəqələrdə olur, həmçinin, südəmər dövrdə və balaca yaşlarda uşağın tez-tez xəstələnməsi və/və ya yetərsiz qidalanması və qulluğu zamanı baş verir.

Mən isə diqqətinizi boya təsir edə biləcək hormonal faktorlara yönəltmək istəyirəm.

Boy praktiki olaraq bütün hormonal sistem ilə (tireoid, insulin, kalsiytənzimləyən, böyrəküstü vəzi, cinsi hormonlar) genetik olaraq tənzimlənir, əsas nəzarət edən sistem isə, hipotalamo-hipofizar sistemdir, tam olaraq isə somatotrop hormon (STH) – boy hormonudur.

Bu hormonun sintezinə – qidalanma, fiziki aktivlik, yuxu təsir edir. İş ondadır ki, qanda qlükoza və sərbəst yağ turşuları qalxan kimi STH spontan sintezi dayanır, fiziki aktivlik zamanı qlükozanın düşməsi və bəzi amin turşuların yetərli miqdarda olması isə STH sintezini artırır. Həmçinin, STH dərin yuxu zamanı 4-5 dəfə artır ki, boşuna uşaq yuxuda böyüyür, demirlər.

Boy hormonundan əlavə boya digər hormonlar da təsir edir. Prenatal periodda ilk üç aylıqda dölə ananın boy faktorları təsir edir, daha sonra isə ananın qidalanması, plasentanın funksiyaları, həmçinin hormonal olanlar da rol oynayır. Sonuncu üç aylıqda isə dölün STH və İFR-1 (insulinəbənzər boy faktoru) qoşulur. Körpə yaşlarda çox vacib rolu tireoid hormonlar yerinə yetirir, onlar STH asılı olmayaraq sümüklərin boy zonalarına və böyüməsinə təsir edir. Pubertat öncəsi periodda boy böyrəküstü vəzlərin androgenlərinin hesabına artır. Dolayı yolla isə sümük sisteminin inkişafına insulin, prolaktin, kalsiytənzimləyən hormonlar, böyrəküstü vəzilərin hormonları təsir edir.

Bəs uşağınızın boydan geri qalıb-qalmamasını necə anlayasınız ?

Boyun geri qalmasını anlamaq elə də çətin deyil. Yetərli olar ki, yaşıdların boyuna diqqət edəsiniz, uşaq eyni paltarı neçə il geyinməsinə fikir verəsiniz, nə zaman paltar əyninə balaca olur?. İndi demək olar ki, bütün brendlər uşaq paltarlarını yaşlarına görə ayırır, əgər uşaq 10 yaşında hələ də 8 yaş üçün paltar geyinirsə bu haqda düşünmək lazımdır.

Amma, yenə də real vəziyyəti həkim qiymətləndirəcək. Bunun üçün o, ölçüləri götürüb, sentil şkalaları ilə müqayisə edəcək. Əgər geri qalma varsa səbəblərini araşdırmaq və konsultasiya üçün uşaq endokrinoloquna yaxınlaşın.

Əgər boyun artmasına somatik xəstəliklər mane olursa, onların korreksiyası yetərli olacaq ki, boy inkişaf etsin. Əgər səbəb yetərsiz qidalanma ya vitamin və mikroelementlərin çatmamazlığıdırsa orqanizmdə onların səviyyəsini korreksiya etməklə problem həll olacaq. Əgər problem genetik sindromlar ya hormonal pozğunluqlardırsa endokrinoloq müvafiq müalicə təyin edəcəkdir.

Boyun korreksiyası zamanı əsas olan faktor, həkimə vaxtında müraciətdir. Belə ki, cinsi inkişafın başlanması zamanı boyun korreksiyası çətinlik yaradır.

Как правильно выбрать шоколад?!

Öz vücuduna diqqət etdikdə, çox zaman şirniyyat yemək istəyi yaranır, xüsusən də çayla. Bəs, vücudunuza daha az ziyan və sağlamlıq üçün maksimal fayda verən şokoladı necə seçək ?

Problem ondadır ki, belə böyük seçim zamanı düzgün seçim etmək çətindir. Və, bu şokoladların tərkibindəki şəkər Sizin yanlarınızda piy şəklində yığılmasın deyə Sizə düzgün seçim etməyə yardım edəcəm !

Məqalədə Siz, hansı şokoladda nə qədər şəkər, kalori və s var yazacam. Nəticədə isə öz şokoladınızı seçə biləcəksiniz.

Beləliklə, şokolad – südlü, tünd, qara və ağ olur. Şokolad kakao-paxlalılar və şəkərdən ibarətdir. Həmçinin, tərkibində feniketilamin, triptofan və anandamid (onlar insanın emosialarına təsir edir və sevgi hissi yaradır) , həmçinin maqnezium və dəmir var. Amma, müasir şokoladın tərkibinə həmçinin, yağsız quru süd, qlükoza siropu, vanil, etil spirtinin siropu, invert şəkər, qoz yağı, qoz, lesitin, pektin, aroma və konservləşdirilmiş maddələr var.

Şokoladın hər bir növündə şəkərin miqdarı və kalorajı müxtəlifidir. Gəlin aydınlaşdıraq !

Südlü şokolad : kakaonun miqdarı 35-50 %, şəkər  52-55 q, həmçinin bitki yağlarının miqdarı daha çoxdur, bu da onu daha yağlı edir.

100 q-da 550 kkal, 6.9 q zülal, 35.7 q yağ, 54.4 q karbohidrat var.

Tünd şokolad : kakao miqdarı 55-60 %, şəkərin miqdarı  30-35 q.

Belə şokoladın kalori miqdarı 579 kkal, 6,1 q zülal, 38,3 q yağ, 52,4 q karbohidrat.

Qara şokolad : kakaonun miqdarı 70-72 %- dən  90 % -dən çox qədər dəyişə bilir, belə şokoladda şəkər də minimumdur.

72 %-li şokoladın kalorajı 539,5 kkal, 8,45 q zülal, 41 q yağ və 32,5 q zülal.  90 % – li şokoladın kalorajı  533,5 kkal, 15 q zülal, 40 q yağ, 26,6 q karbohidrat  vardır.

Ağ şokolad : şokoladın xüsusi növüdür ki, kakao-paxlalılar əvəzinə kakao-yağ istifdə olunur. Tərkibində 20 %  – dən çox quru süd, həmçinin aroma maddələri, çəkər var.

Belə şokoladda şəkərin miqdarı 59 q, kalorajı 100 q üçün 541 kkal, 4,2 q zülal, 30,4 q yağ, 62,2 q karbohidrat.

Gördüyünüz kimi, demək olar ki, hər şokoladda, qaradan başqa, yetəri qədər şəkər var, ona görə də diabet xəstələri üçün nəzərdə tutulan şəkərsiz şokolad, fruktoza ya stevia əsaslı,  əmələ gəlib. Belə ki, fruktoza ilə qlükoza demək olar ki, eyni şeydir, stevia ilə şokolad haqda danışım. O da, özündə müxtəlif faizli kakao saxlaya bilir, tünd ya südlü ola bilər, sadəcə şəkər əvəzinə stevia istifadə olunur.

72 % – li stevia əsaslı şokoladda 460 kkal, 10 q zülal, 36 q yağ, 25 q karbohidrat var.

Back To Top